het internationaal humanitair recht, het gebruik van kaarten en kompassen, commando voeren. Het is acht weken lang fysiek en mentaal uitgedaagd worden.”

Grenzen verleggen
‘Vinden jullie dit een rechte rij? Kom op! Op volgorde.’ Elke ochtend stipt op tijd klaarstaan voor het appèl. Militaire tijd uiteraard. Op tijd is 5 minuten vóór tijd. In nette rijen met een gladgestreken uniform. Na een intensief toelatingstraject, met fysieke en mentale keuring en een screening door de militaire inlichtingen- en veiligheidsdienst, namen Nederhoed en operatieassistent Amber Scheffers als eerste Amsterdam UMC’ers deel aan de Opleiding voor Civiel Medisch Personeel. Samen met zeventien collega’s uit andere relatieziekenhuizen verbleven ze zes weken lang bij de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda om de basisvaardigheden van een militair te leren. Nederhoed: “Slapen in de buitenlucht, met slachtoffers slepen, in camouflagepak de bosjes in, rennen, klimmen, zwemmen… oefeningen in regen en wind, bij dag en nacht. En ook nog de schoolbanken in voor lessen over bijvoorbeeld

‘Wat sta je jezelf daar nou op de borst te kloppen, ga je team helpen!’ Schietles, survivallen en militaire ethiek, in acht weken tijd worden zorgprofessionals van Amsterdam UMC fysiek en mentaal flink op de proef gesteld om te kijken of ze écht geschikt zijn voor Defensie. “Zand happen, afzien en jezelf keihard tegenkomen. Nee, het is geen schoolreisje.”

Tekst: Sophie Verschoor - Foto’s: Martijn Gijsbertsen (opening) en Defensie (hierboven)

Chirurg Leo Geeraedts rechtsvoor in de roeiboot.

“Bij het eerste slachtoffer, een soldaat met een hersenbloeding, boorde ik gaten in de schedel om de druk op de hersenen te verminderen. Vervolgens werd er een soldaat binnengebracht met een schotwond in het hart. Dat heb ik overhecht, zo met mijn vinger in het gat.” Op een échte missie is vaatchirurg Hillian Nederhoed nog niet geweest. Maar na een intensieve opleiding bij Defensie hoopt ze dat ze er klaar voor is. “Overleven in het veld, om leren gaan met een wapen, hinderlagen, patrouilles en zelf je opblaasbare operatiekamer opzetten. Uiteraard kun je nooit volledig klaargestoomd worden voor het echte werk in een oorlogssituatie. Maar ik heb wel een mooie basis nu.” 

Reservist

Nederhoed behoort tot de eerste lichting reservisten van Amsterdam UMC. Dat is sinds 2021 een zogeheten relatieziekenhuis van Defensie. In zo’n ziekenhuis werken de chirurgische teams van Defensie wanneer zij niet op oefening of uitzending zijn. Beroepsmilitairen kunnen zo ervaring opdoen in de ziekenhuiszorg en hun kennis en vaardigheden op peil houden. Als tegenprestatie voor deze extra handen aan het bed stellen zorgmedewerkers van Amsterdam UMC zich vrijwillig beschikbaar als reservist: anesthesiologen, chirurgen, anesthesiemedewerkers, operatieassistenten, IC-verpleegkundigen en vaatchirurgen zoals Nederhoed. Ze kunnen worden meegevraagd op uitzending of oefening en ondersteunen Defensie bij de uitvoering van haar operationele taken. 

B

Zand happen

Op het programma stonden ook twee veldweken op de Antillen. “Daar word je ondergedompeld in scenario’s die zo realistisch mogelijk zijn, een soort mini-uitzending in de hitte”, vertelt Scheffers, die het programma samen met Nederhoed doorliep. “Het gehele traject heeft ongelooflijk veel indruk op mij gemaakt. Ik ben er echt anders uitgekomen.” Ter voorbereiding trainde ze een aantal maanden met een personal trainer en stofte ze haar hardloopschoenen af. “Geen overbodige luxe. Zand happen, afzien, jezelf keihard tegenkomen. Of je nu bang bent voor hoogtes, niet goed tegen slaapgebrek kunt of een introvert bent die niet graag de leiding neemt: voor iedereen zit er wel een onderdeel in waarbij je je even heel erg oncomfortabel voelt.”

Het idee achter deze opleiding is dat je wordt voorbereid op het onverwachte en om leert gaan met stress en onzekerheid, vertelt Scheffers.  

“Dankzij die grensverleggende activiteiten leer je te vertrouwen op jezelf én elkaar. In die acht weken draait het allemaal om doorzettingsvermogen, relativeringsvermogen, stress-bestendigheid en kameraadschap. Je helpt elkaar er echt doorheen en ervaart al snel: alleen als team ga je het redden.”   

Heimwee

Het belang van dat groepsgevoel, het collectief boven het individu plaatsen, werd er meteen aan het begin van het traject ingeramd. Scheffers. “We kregen de opdracht om binnen een bepaalde tijd een klus te klaren. Op een gegeven moment was een van de deelnemers binnen die tijd klaar en stond trots toe te kijken hoe de rest nog aan het zwoegen was. De instructeur werd woedend: ‘Wat sta je jezelf daar nou op de borst te kloppen, ga je team helpen!’ De boodschap: als je klaar bent met je eigen werk, kijk je of je een ander kunt helpen. Die sfeer, de kameraadschap, daar heb ik nog wel eens heimwee naar.”

Zinvol

“De kameraadschap binnen Defensie is echt uniek”, beaamt Amsterdam UMC-traumachirurg Leo Geeraedts. “Je moet ook wel blind op elkaar kunnen vertrouwen. Want tijdens een echte missie kan jouw leven zomaar afhangen van je buddy die naast je ligt, of andersom.” Sinds december vorig jaar mag Geeraedts zich luitenant-kolonel noemen. Dat prijkt inmiddels ook fier in zijn emailhandtekening. “Ik ben er best een beetje trots op ja.” Met zijn 56 jaar, de oudste van de groep, wist ook hij de acht weken durende opleiding te doorstaan. “Het heeft me zóveel gebracht. Avontuur, maar vooral het gevoel dat je zinvol werk doet. Werken in een veldhospitaal lijkt al enigszins op onze werkzaamheden in het ziekenhuis, waar het soms ook van nul naar honderd gaat en je te maken krijgt met de meest zwaargewonde patiënten. Maar op missie behandel ik straks mensen die willens en wetens hun gezondheid in de waagschaal leggen voor vrede en veiligheid. Daar heb ik ongelooflijk veel respect voor en daar kan ik nu wat voor betekenen.

Schrikbeeld of uitdaging?

Reservisten als Nederhoed, Scheffers en Geeraedts staan vier jaar lang zo’n twee maanden per jaar ter beschikking aan Defensie. Ze gaan op oefening, geven onderwijs aan defensiepersoneel of gaan daadwerkelijk op missie. ‘De vraag is niet óf, maar wanneer je wordt uitgezonden’, staat op een wervingsflyer van het Instituut samenwerking Defensie en Relatieziekenhuizen (IDR). “Om voldoende medisch specialisten en verpleegkundigen beschikbaar te houden voor uitzendingen,  werken we inmiddels samen met veertien Nederlandse ziekenhuizen”, vertelt Keety Heemskerk. Als relatiemanager van het IDR coördineert zij de samenwerking tussen Amsterdam UMC en Defensie. 

“Sinds de oprichting van het IDR in 1998 zijn al veel medische teams uitgezonden naar bijvoorbeeld de Balkan, Irak, Eritrea en Afghanistan om ondersteuning te bieden. Je tekent wel écht ergens voor”, benadrukt ze. 

Opereren in een opblaasbare tent, vlak achter de frontlinie. Schrikbeeld of uitdaging? Het motiveert Nederhoed alleen maar: “De huidige internationale conflicten herinneren ons eraan dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Die moet iedere dag opnieuw bevochten worden. Deze verantwoordelijkheid rust op de schouders van fitte, vaak jonge mensen, die de keuze maken om militair te worden. Juist díe mensen verdienen de beste zorg.” Inmiddels telt Amsterdam UMC 6 reservisten en zijn er 3 beroepsmilitairen aan het werk in het ziekenhuis. Heemskerk: “Binnenkort starten er weer 2 Amsterdam UMC’ers aan de opleiding. Geïnteresseerden kunnen zich melden bij hun leidinggevende of het IDR.”  •

Samenwerking Defensie en civiele ziekenhuizen | Gezondheidszorg | Defensie.nl